Wbrew powszechnemu przekonaniu obowiązek alimentacyjny nie wygasa, gdy dziecko osiąga 18. rok życia. Co więcej, alimenty można płacić nie tylko na własne dzieci, ale także rodziców czy rodzeństwo. O tym komu przysługują alimenty, co zrobić, gdy ktoś ich nie płaci i jak napisać pozew sądowy w tej sprawie przeczytasz w tym artykule.
W ostatnich artykułach pisałem już o podstawach prawnych procesów rozwodowych oraz ich praktycznych aspektach, wspominając krótko między innymi także o alimentach. Jako, że jest to temat budzący wiele emocji i nieporozumień, chciałbym dziś opisać go bardziej szczegółowo.
Na początku warto przytoczyć prawne podstawy obowiązku alimentacyjnego, który jest opisany w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, a konkretniej w artykułach od 128. do 144.
Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Art. 133 § 1. Kodeksu Rodzinnego i opiekuńczego
Jak widać polskie prawo nie stanowi więc do którego roku życia dziecka jesteśmy zobowiązaniu do opłacania alimentów. Wbrew powszechnemu przekonaniu obowiązek alimentacyjny nie ustaje wcale po osiągnięciu 18. roku życia a w niektórych przypadkach może on być nawet dożywotni.
O okresie trwania obowiązku alimentacyjnego decyduje każdorazowo sąd na podstawie oceny konkretnej sytuacji. Czasem faktycznie może być przecież tak, że po ukończeniu 18. roku życia dziecko podejmuje dobrze płatną pracę zawodową i nie potrzebuje pieniędzy z alimentów do utrzymania. W innym wypadku, w związku choćby z podjęciem studiów nie będzie to możliwe. Warto jednak w tym miejscu pamiętać, że art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że „rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.”
Wyjątkiem są tu jednak alimenty wobec dziecka niepełnosprawnego. To właśnie w tym przypadku prawo przewiduje, że obowiązek alimentacyjny nie wygasa dożywotnio.
Po ukończeniu przez dziecko 18. roku życia zmienia się natomiast jedno – alimenty wypłacane do tej pory drugiemu z rodziców, trafiają wówczas bezpośrednio do dziecka.
Obowiązek alimentacyjny nie dotyczy jednak tylko utrzymywania dzieci. W ostatnim artykule pisałem już o tym, że w ramach procesu rozwodowego małżonkowie mogą także dochodzić alimentów związanych z pogorszeniem własnej sytuacji materialnej.
Poza tym prawo przewiduje także obowiązek alimentacyjny wobec znajdujących się w niedostatku rodziców, którzy ze względu na wiek czy stan zdrowia mogą nie być w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych. Wówczas sąd może zobowiązać dzieci do utrzymywania rodziców, a podział zobowiązań rozkłada się z reguły po równo na wszystkie dzieci – chyba, że ich sytuacja finansowa znacznie się różni.
O alimenty możemy się także starać wobec starszego rodzeństwa lub nawet w szczególnych przypadkach od niebędącego naszym biologicznym rodzicem współmałżonka matki lub ojca.
Wysokość alimentów jest ustalana zawsze przez sąd w sposób zindywidualizowany, z uwzględnieniem konkretnej sytuacji finansowej dziecka i obojga rodziców. Zasądzona kwota będzie zależeć nie tylko od zarobków rodzica, który będzie zobowiązany do płacenia alimentów, ale także od tego na ile rodzic opiekujący się dzieckiem będzie w stanie zaspokoić jego podstawowe potrzeby życiowe. Inne będą bowiem koszty utrzymania dziecka zdrowego a inne osoby niepełnosprawnej wymagającej specjalistycznej opieki medycznej. Sąd podczas ustalania wysokości świadczenia będzie mógł więc poprosić o przedstawienie dokumentów wykazujących rzeczywiste miesięczne wydatki na utrzymanie dziecka.
Część z tych wydatków może jednak zostać uznana za niekonieczne i nie wpływające na wysokość zasądzonych alimentów. Celem alimentów jest bowiem dostarczenie podstawowych środków na wyżywienie, mieszkanie, leczenie czy naukę, a nie na prywatną szkołę, korepetycję czy drogie ubrania i kosztowne rozrywki i utrzymanie dotychczasowego poziomu życia dziecka.
Co ciekawe, świadczenie alimentacyjne może być zaspokojone nie tylko w formie pieniężnej. Sąd może także zdecydować o obniżeniu kwoty alimentów w związku z tym, że jeden z rodziców będzie np. odbierał dziecko ze szkoły lub podejmował jakiekolwiek inne osobiste starania. W praktyce, sędziowie coraz częściej decydują się na skorzystanie z takiego rozwiązania, podkreślając jak istotny jest udział obu rodziców w wychowaniu dziecka.
Warto także pamiętać, że kwota zasądzony alimentów nie jest ustalana raz na zawsze. Wraz z wiekiem dziecka zmieniają się także jego potrzeby oraz koszty związane z jego wychowaniem. Dlatego rodzic wychowujący dziecko lub samo dziecko po osiągnięciu pełnoletniości może wystąpić o zmianę wysokości alimentów. Z drugiej strony, wniosek o obniżenie świadczenia alimentacyjnego może też złożyć osoba płacąca alimenty, która od orzeczenia sądowego mogła np. stracić pracę i znacząco obniżyć swoje możliwości finansowe.
W związku z tym, że sprawy o przyznanie alimentów są często skomplikowane i potrafią trwać nawet kilkanaście miesięcy, Ministerstwo Sprawiedliwości planuje wprowadzić także instytucję alimentów natychmiastowych. W praktyce chodzi o to, by osoba ubiegająca się o alimenty na dziecko mogła bezzwłocznie zaspokoić potrzeby finansowe dziecka w trakcie trwania długotrwałego procesu. W tym jednym przypadku wysokość świadczenia alimentacyjnego będzie ustalona z góry.
Problem zaczyna się jednak, gdy osoba zobowiązana do alimentów, uchyla się od ich płacenia. A nie jest to wcale rzadka sytuacja.
Według rządowych statystyk w Polsce około miliona dzieci nie otrzymuje zasądzonych alimentów. Nasz kraj cechuje też od lat bardzo niska skuteczność komorniczych egzekucji świadczeń alimentacyjnych.
Aby rozwiązać ten problem, od kilku lat obowiązują już podwyższone kary dla tzw. alimenciarzy. Osobie, której łączna wysokość zaległości alimentacyjnych wyniesie równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych, grozi do roku więzienia a w przypadku, gdy niepłacenie alimentów może skutkować tym, że drugi rodzic nie jest w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb życiowych dziecka, może to być nawet kara dwóch lat pozbawienia wolności. Aby uniknąć kary wystarczy jednak zapłacić zaległe alimenty.
Prawo daje nam także możliwości reakcji na sytuację, w której dłużnik alimentacyjny celowo pozbywa się majątku np. przepisuje mieszkanie lub samochód na inną osobę. W takim przypadku powinniśmy złożyć do sądu tzw. skargę pauliańską, czyli pozew o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną. Dzięki temu osoba uprawniona do otrzymywania alimentów będzie mogła egzekwować swoją należność z majątku, który został przekazany np. w formie darowizny komuś innemu.
Dobry pozew o alimenty powinien być więc jak widać przygotowany przez profesjonalnego prawnika, który dobrze zna prawo rodzinne i będzie potrafił dostosować treść pozwu do konkretnej sytuacji swojego klienta. Oczywiście tego typu dokument można przygotować samodzielnie i bez pomocy specjalisty dochodzić swoich praw. Formalnie złożenie pozwu nie jest przecież niczym trudnym.
W treści dokumentu wystarczy zamieścić dane osobowe i adresowe osoby pozywającej i pozywanej, wnioskowaną kwotę alimentów wraz z terminem płatności oraz uzasadnienie roszczenia. Poza tym warto także dołączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, zaświadczenie ze szkoły lub przedszkola, zaświadczenie o wysokości zarobków rodzica i wszystkie dokumenty świadczące o kosztach utrzymania dziecka, łącznie z zaświadczeniami lekarskimi świadczącymi o ewentualnych kosztach związanych z wszelkim wymagającymi kosztownego leczenia chorobami. Dobrym pomysłem będzie też dopisanie informacji o konieczności płacenia ustawowych odsetek w przypadku opóźnienia w płatnościach.
Tak przygotowany pozew należy złożyć we właściwym dla miejsca zamieszkania pozwanego lub dziecka sądzie rejonowym w 2 egzemplarzach – jeden dla sądu, drugi dla strony pozwanej. Złożenie takiego pozwu nic nie kosztuje.
Najistotniejszym elementem całego „pakietu” dokumentów będzie jednak niewątpliwie wspomniane uzasadnienie roszczenia. To właśnie od zawartych w nim argumentów będzie zależeć decyzja sądu czy wysokość przyznanych alimentów. Najlepszym rozwiązaniem będzie więc na pewno skorzystanie z pomocy profesjonalnego prawnika. Dlatego w razie jakichkolwiek pytań, serdecznie zachęcam do kontaktu.
Kancelaria adwokacka "Prawo Filipa Filip Wołoszczak S.K."
ul. Tadeusza Czackiego 15/17, 00-043 Warszawa
NIP 1133050753 | KRS 0000950538 | REGON 521192826 |
Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XIV Wydział Gospodarczy KRS