Jakie znaczenia ma ustalenie małżonka winnego rozkładu pożycia? Czy alimenty mogą być przyznane tylko na dzieci? Czy prawo do wyłącznej opieki nad dziećmi otrzymuje bogatszy z rodziców i ile kosztuje proces rozwodowy? Czas na odpowiedzi na kluczowe pytania dotyczące rozwodów.
W ostatnim artykule pisałem szczegółowo o podstawach prawnych, na jakich opierają się polskie sądy w sprawach rozwodowych i o tym, kiedy sędziowie mogą odmówić udzielenia rozwodu.
Warunkiem orzeczenia rozwodu jest zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „zupełny i trwały rozkład pożycia”, a przyczynami, dla których możemy nie otrzymać rozwodu jest jego sprzeczność z dobrem wspólnych małoletnich dzieci, sprzeczność z zasadami współżycia społecznego oraz sytuacja, w której pozew składa małżonek uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia.
Po dawce teoretycznych podstaw przepisów rozwodowych, dziś czas na konkretne wskazówki dla wszystkich osób, których małżeństwo nie przetrwało próby czasu i gwałtownych kryzysów i którzy są zmuszeni do uczestnictwa w takim procesie.
Na początek warto odkłamać pewien funkcjonujący w społeczeństwie stereotyp na temat procesów rozwodowych. Wiele osób, które nie miały z takimi sprawami do czynienia, znają je bowiem tylko z filmów czy seriali paradokumentalnych o detektywach, którzy próbują przyłapać jednego z małżonków na zdradzie, by zdobyć dowód w procesie rozwodowym.
Zdobycie jak najszerszego materiału dowodowego jest oczywiście – podobnie jak w każdym innym procesie sądowym – bardzo ważne i może się okazać kluczowe dla ostatecznego wyroku. Jeśli jest taka konieczność warto więc przedstawić w ramach materiału dowodowego wszelkie dźwiękowe czy filmowe nagrania, treści rozmów, smsów, korespondencji mailowej, a także obdukcje lekarskie, wyroki, notatki policji czy kuratora. Dzięki temu możemy dowieźć nie tylko będącej częstym motywem rozwodów zdrady, ale też choćby stosowania przemocy domowej. Po ustaleniu tego typu faktów sąd uzna najczęściej małżonka zdradzającego czy stosującego przemoc za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego.
Wbrew powszechnemu przekonaniu, uznanie jednego ze współmałżonków za winnego nie ma jednak wpływu na sposób podziału majątku małżonków czy przyznanie alimentów względem dzieci i opieki nad nimi. Ustalenie wyłącznej winy za rozkład pożycia ma – poza moralnym zwycięstwem małżonka niewinnego – znaczenie tylko w kontekście alimentów pomiędzy małżonkami.
W ramach procesu rozwodowego małżonkowie mogą bowiem domagać się nie tylko alimentów na małoletnie dzieci. W sytuacji, w której sąd uzna jednego z nich za osobę wyłącznie winną rozkładu pożycia, drugi może dochodzić alimentów w związku z tym, że w wyniku rozwodu zdecydowania pogorszyła się jego sytuacja materialna.
Tylko w tym przypadku znaczenie ma orzeczenie o winie. Bez jednoznacznego ustalenia winnego za rozkład pożycia, osoba żądająca od byłego współmałżonka alimentów musiałaby udowodnić, że przez rozwód popadła w niedostatek, co w sytuacji, gdy została uznana za niewinną nie jest konieczne. Dodatkowo bez orzeczenia o winie obowiązek wypłacania alimentów wygasa po upływie pięciu lat od orzeczenia rozwodu. W przeciwnym wypadku wygaśnie dopiero w momencie, gdy były małżonek zdecyduje się na kolejny ślub.
Orzeczenie o winie nie ma natomiast żadnego wpływu na przyznanie alimentów na małoletnie dzieci pochodzące z tego małżeństwa.
Kluczową sprawą w wielu procesach rozwodowych bywa często ustalenie kto będzie się opiekował dziećmi, dla których rozwód jest zawsze wielkim dramatem, wpływającym mocno na ich psychikę. Jest to zresztą często nie tylko najtrudniejszy „element” rozwodu dla dzieci i rozwodzących się rodziców, ale także dla samych sędziów, którzy nie posiadając przecież całej wiedzy o życiu każdej rodziny, muszą zdecydować o tym kto jest rodzicem dającym lepszą gwarancję należytego wychowania potomstwa.
Wbrew powszechnemu przekonaniu kluczowym argumentem nie jest tu wcale ocena indywidualnej sytuacji materialnej małżonków, ale to kto jest tzw. rodzicem pierwszoplanowym, który jest w stanie zapewnić lepszy rozwój dzieci zgodny z ich dobrem. Sądy nie musi też wcale zgodzić się w tej sprawie z wolą samych dzieci. Nawet jeśli dziecko ukończyło 13 lat, uzyskując tym samym ograniczone zdolności do czynności prawnych, nie może nadal podjąć w tej sprawie własnej decyzji. Zgodnie z prawem rodzinnym sąd uwzględni „rozsądne życzenia” dziecka, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala.
W konsekwencji decyzji o przyznaniu opieki nad dziećmi jednemu z rodziców, małżonkowie mogą domagać się oczywiście także przyznania alimentów na wychowywane przez nie dziecko. Wysokość tego zobowiązania będzie zależała zarówno od potrzeb uprawnionego jak i możliwości zarobkowych zobowiązanego do wypłacania alimentów. Kwota alimentów powinna bowiem przede wszystkim odpowiadać rzeczywistym kosztom, ponoszonym na wychowywanie dziecka, a nie być rekompensatą za brak wypłaty partnera w domowym budżecie.
Ostatnim istotnym elementem każdego rozstania jest też oczywiście podział wspólnego majątku małżeńskiego. Co do zasady, jest on dzielony w równych częściach, czyli po połowie. Wyjątkiem są jedynie sytuacje, w których sąd może stwierdzić, że jeden z małżonków miał mniejszy udział w jego powstaniu i zdecydować o nierównym jego podziale. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w których żona zarabiała po prostu mniej niż mąż tylko przypadków takich jak uzależnienie od hazardu czy rażącą wręcz rozrzutność, przez którą można obiektywnie stwierdzić, że jeden z małżonków przyczynił się bardziej do roztrwaniania niż pomnażania wspólnego majątku. Wpływu na podział majątku nie ma też – jak już wspomniałem powyżej – ustalenie małżonka winnego za rozkład pożycia.
Wyjątkiem od reguły podziału małżeńskiego majątku na pół są także sytuacje, w których małżonkowie dochodzą sami do porozumienia w tej kwestii i do pozwu rozwodowego dołączają wniosek o podział majątku, w którym opisują szczegółowo ustalony wspólnie podział posiadanych nieruchomości czy innych jego elementów.
Przy okazji rozmowy o pieniądzach warto też na końcu odpowiedzieć na pytanie, ile kosztuje sam rozwód. Od 2006 roku opłata sądowa w sprawach o rozwód jest bowiem stała i wynosi 600 zł. Do pozwu zawsze trzeba więc dołączyć wydrukowane w 2 egzemplarzach papierowych potwierdzenie złożonej opłaty.
I choć jest to koszt dużo mniejszy niż przed 2006 rokiem, gdy sąd ustalał tę opłatę w ramach wyroku, zasądzając zwyczajowo równowartość miesięcznych zarobków każdego z małżonków, to nadal istnieje możliwość złożenia wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych. Może to jednak znacznie wydłużyć całe postępowanie, a sąd wcale nie musi przychylić się do takiego wniosku.
Od 2005 roku w prawie rozwodowym zaszła także inna istotna zmiana. W sprawach o rozwód lub separacje nie przysługuje skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego. Wyrok sądu drugiej instancji jest tym samym ostateczny.
Warto więc być dobrze przygotowanym do własnej sprawy rozwodowej. Przeczytanie kilku artykułów nawet na najlepszych blogach i forach prawniczych może nie wystarczyć. W internetowych tekstach nie sposób opowiedzieć o wszystkich wątkach spraw rozwodowych. Każda sprawa jest przecież inna, bo każde małżeństwo jest inne. Dlatego jeśli nadal nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytanie i potrzebujesz pomocy w związku z nadchodzącą sprawą rozwodową – serdecznie zachęcam do kontaktu.
Kancelaria adwokacka "Prawo Filipa Filip Wołoszczak S.K."
ul. Tadeusza Czackiego 15/17, 00-043 Warszawa
NIP 1133050753 | KRS 0000950538 | REGON 521192826 |
Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XIV Wydział Gospodarczy KRS